Rzeżucha – podstawowe informacje
Skąd pochodzi rzeżucha? Niektórzy badacze twierdzą, że z Etiopii, inni sugerują azjatyckie korzenie. Niezwykłą cechą rzeżuchy jest jej zdolność przystosowania się do każdych warunków. Może być hodowana w glebach wszelkiego rodzaju i w dowolnym klimacie. To roczna roślina osiągająca wysokość około 50 centymetrów.
Nasiona rzeżuchy są bogate w składniki mineralne. W 100 g znajdziemy:
- 1193 mg potasu,
- 315 mg magnezu,
- 300 mg wapnia,
- 5 mg cynku.
Oprócz minerałów w nasionach rzeżuchy znajdziemy także alkaloidy, związki fenolowe, taniny i flawonoidy. Dzięki temu mogą one wykazywać różnego rodzaju oddziaływanie na zdrowie.
Rzeżucha – czy przyspiesza regenerację kości
Ta niezwykle ciekawa hipoteza swoje podstawy zawdzięcza zastosowaniu rzeżuchy w medycynie ludowej do przyspieszania odbudowy i zrastania się kości po złamaniu. Metodę tę wykorzystywano głównie w Arabii Saudyjskiej. Przeprowadzono nawet eksperyment z udziałem królików. Zwierzęta podzielono na dwie grupy – kontrolną i eksperymentalną. W grupie otrzymującej nasiona obserwowano szybszą odbudowę kośćca. To ciekawe spostrzeżenie nie znajduje racjonalnego wytłumaczenia. Być może wiąże się to z wysoką zawartością wapnia? W 100 g rzeżuchy znajdziemy bowiem aż 300 mg tego pierwiastka. To prawie jedna trzecia dziennego zapotrzebowania osoby dorosłej. Kwestia ta wymaga jednak dalszych badań.
Rzeżucha – działanie ochronne na wątrobę
Nasionom rzeżuchy przypisuje się także działanie hepatoprotekcyjne, czyli ochronne w stosunku do komórek wątroby. Ten potencjał także przetestowano na szczurach. U części badanych zwierząt wywołano uszkodzenie wątroby. Następnie wdrożono suplementację ekstraktem z rzeżuchy w ilości 200 mg na kilogram masy ciała. W porównaniu do szczurów nieprzyjmujących wraz z dietą wyciągu tej rośliny markery upośledzonej funkcji wątroby uległy wyraźnemu obniżeniu. Takie działanie można uzasadnić obecnością w roślinie składników o udowodnionym działaniu ochronnym, jak na przykład niektóre flawonoidy czy triterpeny.
Rzeżucha – działanie przeciwbakteryjne i obniżające ciśnienie
Także tę propozycję wykorzystania rzeżuchy postanowiono przetestować na szczurach. Zwierzętom podawano wodny ekstrakt w ilości 20 mg na kilogram masy ciała przez 3 miesiące. Ciśnienie tętnicze rzeczywiście uległo obniżeniu już w siódmym dniu badania. Wykazano także wzmożenie wydalania moczu. Czy u ludzi rzeżucha może wykazywać analogiczne działanie? Nie możemy tego stwierdzić. Podobnie jak trudno przewidzieć, czy swoje działanie przeciwbakteryjne ujawni w ludzkim ustroju. Wykazano bowiem taką właściwość w warunkach in vitro. Ekstrakt z rzeżuchy okazał się być skuteczny w hamowaniu rozwoju gronkowca złocistego, Escherichia coli i grzyba Candida albicans.
Rzeżucha w leczeniu astmy
O takim zastosowaniu rzeżuchy w medycynie ludowej była mowa już na początku artykułu. Tym razem prawdziwość tej przesłanki zweryfikowano w badaniu z udziałem ludzi. U osób cierpiących na astmę, niezażywających leków, rozpoczęto suplementację wodno-metanolowym ekstraktem ze sproszkowanej rzeżuchy. Uzyskano poprawę wyników świadczącej o wydolności oddechowej, w tym spirometrii.
Rzeżucha – działanie przeciwzapalne
Choroba zwyrodnieniowa stawów to schorzenie, u podłoża którego leży zaburzenie równowagi pomiędzy syntezą a degradacją chrząstki. Towarzyszy jej obecność stanu zapalnego. Zgodnie z zapiskami tradycyjnych źródeł ajurwedy rzeżucha wykazuje także działanie przeciwzapalne. Osobom cierpiącym na owo schorzenie podawano 6 g proszku z rzeżuchy oraz placebo. Następnie mierzono występowanie głównych objawów. W eksperymencie tym wykazano, że roślina łagodzi objawy. Być może w istocie posiada właściwości zarówno przeciwbólowe, jak i przeciwzapalne.
Rzeżucha na zaparcia
Nasiona rzeżuchy wykazują efekt przeczyszczający. Posiadają w swoim składzie celulozę i kwas uronowy zawierający polisacharydy. To ich obecność sprawia, że w kontakcie z wodą w przewodzie pokarmowym pęcznieją. Masy kałowe szybciej przemieszczają się w jelitach. Można więc uznać rzeżuchę za skuteczny środek na zaparcia.
Domowa uprawa rzeżuchy
Warto mieć zawsze pod ręka kiełki rzeżuchy. Doskonale sprawdzają się one jako dodatek do serów twarogowych, sałatek i kanapek. Kiełkowanie jest banalnie proste. Tradycja zasiewania nasion towarzyszy nam już od XVII wieku i nierozerwalnie wiąże się ze świętami wielkanocnymi. Nie ma powodu, abyśmy ograniczali tę praktykę wyłącznie do tego okresu.
W pierwszej kolejności należy zakupić nasiona rzeżuchy, które są powszechnie dostępne, np. w marketach ogrodniczych. Następnie należy przygotować odpowiedni pojemnik z płaskim dnem (może to być zwykły talerzyk). Dno pojemnika należy wyłożyć lekko zwilżoną ligniną lub watą. Ostatnim krokiem jest równomierne rozsypanie nasion na dnie, tak aby na siebie nie zachodziły. Najlepsze warunki rozwoju zapewnia temperatura pokojowa, nasłonecznienie oraz codzienne zraszanie (delikatne). Kiełki rzeżuchy wyrastają już po kilku dniach. Są gotowe do ścięcia po osiągnięciu wysokości około 5 centymetrów.
Rzeżucha – przepisy
Falooda z nasionami rzeżuchy
Falooda to tradycyjny deser indyjski na bazie mleka z dodatkiem syropu różanego, nasion bazylii i vermicelli (tradycyjnego podłużnego makronu). Przepis z nasionami rzeżuchy jest jego ciekawą modyfikacją.
Składniki:
- nasiona rzeżuchy (ok. 200 na szklankę deseru),
- gałka lodów waniliowych,
- szklanka mleka,
- ulubiony syrop.
Nasiona należy moczyć w wodzie przez co najmniej dwie godziny. Lody należy zmiksować z mlekiem, a następnie powoli dodawać do nich nasiona. Na dno szklanki wlać w pierwszej kolejności syrop, a następnie przygotowaną masę. Nasiona rzeżuchy nadadzą niepowtarzalnego smaku temu deserowi i jednocześnie dostarczą sporej dawki minerałów.
Rzeżucha to także świetny dodatek do koktajli. Najlepiej wykorzystać ją do przygotowania autorskiej wariacji. Można zainspirować się przepisem podanym poniżej.
Koktajl z rzeżuchy
Składniki:
- 1 szklanka szpinaku,
- 1 szklanka soku pomarańczowego,
- 3 łyżki rzeżuchy,
- małe jabłko.
Wszystkie składniki należy zmiksować.
Jako wisienkę na torcie przedstawiamy autorską sałatkę jednego z najlepszych szefów kuchni – Alfreda Prasada.
Sałatka z mango i rzeżuchą
Składniki na sos:
- 2 łyżki miodu,
- sok wyciśnięty z 2 limonek,
- 4 łyżki oliwy.
Wszystkie składniki wymieszać
Składniki na sałatę:
- 2 mango,
- 1 marchewka,
- 8 pomidorów cherry,
- 25 g wiórków kokosowych,
- 2 łyżki orzechów włoskich.
Mango i marchewkę pokroić w słupki, a pomidorki na ćwiartki. Składniki należy wymieszać dokładnie i rozdzielić na 4 talerze. Każdą porcję posypać orzechami włoskimi, wiórkami kokosowymi i sporą ilością kiełków rzeżuchy. Posypać solą morską i skropić przygotowanym sosem. Smacznego!
Paulina Hetwer
Dietetyk kliniczny
Bibliografia
Doke S., Guha M., Garden cress (Lepidium sativum L.) Seed - An Important Medicinal Source: A Review, „Journal of Natural Product and Plant Resources” 2014, 4(1), 69–80.
UPRAWA RZEŻUCHY: Kiedy wysiewać rzeżuchę na Święta?, zielonyogrodek.pl/uprawa-rzezuchy-kiedy-wysiewac-rzezuche-na-swieta (25.02.2018).
Falana H., Nofal W., Nakhleh H., A Review Article Lepidium Sativum (Garden cress), researchgate.net (25.01.2018).
Przepisy:
Falooda with cress seeds, cressinfo.com/falooda (5.02.2018).
Prasad A., mango salad, greatbritishchefs.com/recipes/mango-salad-recipe (5.02.2018).
Komentarze